Het Onze Vader in het Kerkelijk Jaar

Het Onze Vader is gekoppeld aan het kerkelijk jaar. Zoals Maarten Luther in elke periode van het kerkelijk jaar één bede van het Onze Vader centraal stelde, heeft dit gebed ook een plaats gekregen in de Oecumenische Gebedskalender.
Het ‘Onze Vader’ loopt er als een rode draad doorheen: Bidden voor de wereld, in de gang van het kerkelijk jaar en het Onze Vader als leefregel: gebed en werkprogram in één en zo werd de gedachte aan een oecumenisch getijdenboek geboren.

Op deze pagina staat de wijze waarop het Onze Vader en het kerkelijk jaar aan elkaar gekoppeld zijn. Er wordt niet uitgebreid ingegaan op de periodes van het kerkelijk jaar. Meer informatie over de belangrijkste dagen is te vinden door te klikken op de in blauw aangegeven naam.

Onze Vader die in de hemelen zijt… de aanhef

De herders

 'Onze Vader' - hoe ruim is dat, ruimer dan ons woord, ruimer dan ons hart - onze sluit in en niet buiten.....(Inge Lievaart)
Het Onze Vader raakt aan alles in ieder mens. Het bidt voor mensen verweg en dichtbij en voor jezelf, om bevrijding uit schuldenlast en een nieuwe economische orde, en dat alle scheidsmuren tussen volkeren, rassen en seksen zullen afgebroken worden, maar niet minder alle muren ín ons. Het is het stilste én het meest openlijke en vrijmoedige gesprek, je kunt het prevelen en roepen. In die woorden klinkt de naam van Jezus door. Hij is ín die woorden, in zoverre mensen in hun woorden kunnen zijn; dat kan, en dat kan heel ver gaan. Over de dood heen.
(H .Oosterhuis, Werkschrift, mei 1992)

Gedurende Advent en Kerst staat de aanhef van het Onze Vader centraal.

Advent - Adventus betekent: komst
Met Advent begint voor de kerk een nieuw jaar. Het is de voorbereidingstijd voor de geboorte van Christus, die met Kerst, voor westerse christenen op 25 december, wordt gevierd. In deze periode tracht de kerk zich te identificeren met de talloze mannen en vrouwen die al voor de geboorte van Christus, wisten van de belofte van zijn komst. Maar ook met allen in de wereld van vandaag, die wachten op de vervulling van de belofte. (‘With all Gods’ people’, WCC, Genève)

1e Advent - Tot U Heer hef ik mijn ziel op, mijn God, op U vertrouw ik... -  (Psalm 25)
2e Advent -  de Heer verlangt er naar u genadig te zijn... - (Jesaja 30)
3e Advent -  Gaudete – Verblijdt u, uw vriendelijkheid zij alle mensen bekend.(Philippenzen 4:4)
4e Advent –  Rorate – Dauwt, hemelen, van boven…(Jesaja 45:8)

24 dec. Kerstnacht – 25 dec. 1e Kerstdag - 26 dec. 2e Kerstdag - ...vandaag is in de stad van David voor jullie een redder geboren. Hij is de Messias, de Heer.(Lucas 2:11)

Uw Naam worde geheiligd… de 1e bede van het Onze Vader.

De eerste bede: Uw Naam worde geheiligd klinkt Joods en oud-testamentisch en dat is het ook. De eerste regels lijken op het Joodse Synagoge-gebed, het zgn. Kaddisj:
Grootgemaakt en geheiligd worde zijn Naam, in de wereld die Hij schiep naar zijn wil en Hij vestige zijn koninkrijk in je leven en in je dagen en in het leven van Israëls gehele huis, haastig en spoedig.
In de bijbel zijn de woorden ‘heiligen’ en ‘de naam’ al opgekomen in de geschiedenis van de Exodus bij de roeping van Mozes en de wetgeving op de Sinaï. In die samenhang begint ons gebed: de uittocht uit het diensthuis. Maar ook de Psalmen en de profetieën van Jesaja klinken mee; en in het evangelie de bergrede (Mattheus 5-7) en het Hogepriesterlijk gebed (1 Joh. 17)(ds. J.Happee).
Heiligen is apart zetten, hoogachten, grootmaken, eer bewijzen. Gods Naam is: ‘Ik ben – Ik zal er zijn’, erbarmend, genadig, lankmoedig, rijk aan liefde, rijk aan trouw, bewarend liefde tot het duizendste geslacht, dragend ongerechtigheid, verdragend ontrouw, wegdragend zonde..(Exodus 34:6-7, vert. H. Oosterhuis)

Epifanie –  Epifaneia (Grieks) betekent verschijning…Op deze dag, voor ons op 6 januari, heeft de oude kerk tot in de derde eeuw de geboorte van de Heer gevierd: God verschijnt in het vlees en wordt mens. De dag heet ook Driekoningen. ‘Vandaag vieren we een heilige dag, die met drie wonderen wordt gesierd: een ster leidt de wijzen naar de kribbe; water wordt wijn op het bruiloftsfeest en Jezus wordt door Johannes gedoopt. Hij moge ons behoeden. Alleluja!’ (Antifoon Epifani Vespers, Westerse rite)
Historisch gezien is dit een tweede en tegelijk het oudste kerstfeest. Pas rond 450 na Christus werd voor het eerst in Rome op 25 december het geboortefeest van Jezus gevierd. God verschijnt in het vlees en wordt als mens onder de mensen geboren. Dit mysterie zal ieder mens persoonlijk redden en tegelijk heel de mensheid. In de drie wijzen, of drie koningen, komt heel de mensheid het Kind aanbidden. In de orthodoxe kerken ligt het accent vooral op de doop van Jezus door Johannes in de Jordaan (de doodsrivier). Dit verhaal behoort vanouds bij de eerste Epifaniënzondag; de bruiloft te Kana bij de tweede en de verheerlijking op de berg bij de laatste zondag na Epifanie. (Bron: “With all God’s people”, WCC)

De tijd van Epifaniën duurt tot zondag Septuagesima (70e), het begin van de Paascyclus. In deze periode staat de 1e bede van het Onze Vader centraal.

Uw koninkrijk kome… de 2e bede van het Onze Vader.

Na Epifaniën volgen drie zondagen die de voorbereiding van Pasen inluiden:
Zondag Septuagesima (70) – Zondag Sexagesima (60) en Zondag Quinquagesima (50), ook wel Esto Mihi (wees mij) genoemd, naar de beginwoorden van Psalm 31:3-4 - Wees mij tot een beschuttende rots...
Met Aswoensdag begint de echte voorbereiding: een tijd van inkeer en bezinning: lijdenstijd, passietijd, 40-dagentijd of vastentijd genoemd. In de woestijn van het leven willen mensen Jezus volgen door net als Hij te bidden, te vasten, te delen en door Gods koninkrijk waar te maken en te verkondigen.
Na Aswoensdag volgen 6 zondagen in de 40-dagentijd en na Palmzondag de 'Stille Week' met Witte Donderdag - Goede Vrijdag - Stille Zaterdag - de Paasnacht en tenslotte het feest van de Opstanding: Pasen.

In de 40 dagen-tijd tot en met Pasen staat de tweede bede van het Onze Vader centraal.
In deze bede bidden wij om het komen van Gods koninkrijk op aarde. Niet alleen bij de wederkomst – het einde van de wereld, maar ook nu in onze tijd en overal waar mensen samenzijn en zich inzetten om aan zijn rijk gestalte te geven. Want God heeft geen andere handen dan mensenhanden.                                               
In veel kerken branden aan het begin van de 40 dagen 6 kaarsen, waarvan op elke zondag 1 kaars wordt gedoofd en tenslotte, als we gedenken dat Jezus gestorven is, ook de grote Paaskaars wordt gedoofd.
 
1e zo vd 40 dagen: Invocavit - roept hij                               
2e zo vd 40 dagen: Reminiscere - gedenk
3e zo vd 40 dagen: Oculi - ogen
4e zo vd 40 dagen: Laetare - verheug je
5e zo vd 40 dagen: Judica - die recht
6e zo vd 40 dagen: Palmzondag- intocht in Jeruzalem

Meer informatie over:
Aswoensdag en de 40 dagen tijd.
Palmpasen.
Stille week.

Uw wil geschiede zoals in de hemel zo ook op de aarde – de 3e bede van het Onze Vader.

Pasen.
In de Paastijd staan de vreugde van Pasen en de derde bede van het Onze Vader centraal.
Het is Gods verlangen dat mensen zijn geboden onderhouden. Want door zijn geboden heeft Hij ons zijn wil te kennen gegeven. (M.Luther)
Onze wil is vaak een grillig en onsamenhangend geheel van wat in trots en eigendunk, in geldingsdrang en koppigheid gericht is op handhaving van het eigen ik. Maar waar Gods wil onze wil wordt, en de mens zich overgeeft aan Zijn liefde en wil, daar breekt geluk en vrede door. (J.H. Sillevis Smit)
Jezus ging volgens zijn gewoonte naar de Olijfberg om te bidden. Hij bad: ‘Vader, als U het wilt, neem dan deze beker van mij weg. Maar laat niet wat ik wil, maar wat U wilt gebeuren’. Uit de hemel  verscheen Hem een engel om hem kracht te geven. (Lucas 22:39-43)

Gebed:
God, vaak valt het mij zwaar uw wil te doen,
want ik heb zelf ook een sterke wil en grote verwachtingen.
Blijf alstublieft geduldig met mij, tot ik U volgen kan. Amen.
(Sonne und Schild, uit het duits)

Lied: LB 941: 1 en 4 (Ad den Besten)
1. Waarom moest ik uw stem verstaan?
Waarom Heer, moet ik tot U gaan zo ongewende paden?
Waarom bracht Gij die onrust mij in ’t bloed – is dat genade?
4. Spreek Gij dan in mijn hart en zeg,
dat het zo goed is, dat die weg ook door uw Zoon gegaan is
en dat uw land naar alle kant niet ver bij mij vandaan is.

De Paastijd duurt tot de 50e dag (Pentekostè – Pinksteren). De vreugdetijd van Pasen wordt al omstreeks het jaar 200 vermeld.
2e zondag van Pasen: Quasi modo geniti - als pas- of nieuwgeboren kinderen (1 Petrus2:2). De naam is ontleend aan de openingswoorden van de dienst:  de zondag heet ook Beloken Pasen’, omdat de Paasweek nu besloten is.
3e zondag van Pasen: Misericordias Domini – De aarde is vol van de goedertierenheid van de Heer (Psalm 33:5a). De naam is ontleend aan de ingangspsalm. Deze zondag wordt ook zondag van de Goede Herder genoemd.
4e zondag van Pasen: Jubilate - Juicht voor God, heel de aarde, (Psalm 66:6), naar de eerste woorden van de ingangspsalm.
5e zondag van Pasen: Cantate – Zingt voor de Heer een nieuw lied (Psalm 98:1), naar het begin van de ingangspsalm.
6e zondag van Pasen: Rogate – bidt (Joh.16:23b).
    Hemelvaartsdag:  De hemelvaart valt op de 40e dag van Pasen.
7e zondag van Pasen: Exaudi – Hoor, Heer, hoe ik luid roep…(Psalm 27:7a) De zondag wordt ook Wezenzondag genoemd naar Joh.14:18.
50e dag van Pasen: Pinksteren - Feest van de uitstorting van de Heilige Geest.

Geef ons heden ons dagelijks brood - de 4e bede van het Onze Vader

Met Pinksteren staat deze vierde bede centraal.

Genadebrood 
‘Brood is in de bijbel een geladen woord. Brood is datgene wat ik maak van de door God aan mij gegeven mogelijkheden. Brood impliceert ons werken en bezig zijn. Maar dat je dat kunt is een geschenk, een wonder, geen vanzelfsprekendheid’. Ds. v.d. Zee was van mening, dat de vierde bede evenveel te maken heeft met het brood op de avondmaalstafel als met het dagelijkse, alledaagse brood. ‘Want’, zo zegt hij, ’aan die tafel geven wij gestalte aan ons protest tegen een wereld waarin mensen tekort komen, aan onze hunkering naar de vervulling van de profetische beloften, aan ons vertrouwen dat dat Gods zaak is en blijft. En aan die tafel ontvangen wij het brood dat ons telkens weer vertelt dat Jezus brood voor ons wil zijn, brood dat we niet verdienen en toch krijgen, brood dat ons zo voedt dat het voedzaam is voor anderen. En van die tafel halen we de woorden vandaan die de grondwoorden zijn, niet alleen van de viering, maar vooral van ons hele bestaan. Het eerste woord is dankbaarheid. Dankbaarheid dat we er mogen zijn en dat we, ook als het niet zo feestelijk is, er toch niet voor niets zijn. Het tweede woord is verwachting. De verwachting van een toekomst waarin mensen er met elkaar zullen zijn en iedereen genoeg krijgt. En het derde woord is mededeelzaamheid. Want hoe kan een mens die van God het zijne/hare kreeg, die gelooft in een goede Gever, zelf geen goedgeefs mens zijn?’ (In ‘Gebed met open ogen’)

Joods tafelgebed:
Gezegend zijt Gij, Heer, Koning der wereld, die het voedsel uit de aarde doet voortkomen, die al wat leeft verzadigt met het goede.

Tot aan zondag van de Voleinding - (Eeuwigheidszondag) spreken we m.b.t. het kerkelijk jaar van zondagen na Pinksteren en van zomertijd en herfsttijd.

Zomertijd/Herfsttijd
God, onze Vader, onze Moeder, wij hopen op U, op U en uw nabijheid,
en wij vragen U niet om wonderen uit de hemel, wij vragen U
zo aanwezig te zijn in de Geest, dat mensen metterdaad uw bondgenoten
kunnen worden: een sprekend evenbeeld van uw vaderlijke zorg,
van uw moederlijke liefde, en dat er tekenen zullen komen van een
nieuwe wereld zoals Gij die bedoelt: een moederland - een vaderland.
(Ds. W.R.v.d.Zee)

Na de 4e bede zullen de volgende 3 bedes van het Onze Vader gedurende 3x 5 of 6 weken ter overweging in de gebedskalender worden opgenomen.

En vergeef ons onze schulden, zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven... de 5e bede van het Onze Vader

 Verdraagt elkaar en vergeeft elkaar, en doet bij dit alles de liefde aan.  (Colossenzen 3:13a en 14a)
Jullie hebben gehoord, dat gezegd werd: “Een oog voor een oog en een tand voor een tand”. En Ik zeg jullie: wie je op je rechterwang slaat ook de linker toe te keren. Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: ”Je moet je naaste liefhebben en je vijand moet je haten”. En Ik zeg jullie: heb je vijanden lief en bid voor wie jullie vervolgen, alleen dan zijn jullie werkelijk kinderen van je Vader in de hemel. (Mattheüs 5:38-39).
Van dat op het eerste gehoor zo wrede woord ‘oog om oog en tand om tand’, wat is daarvan de bedoeling? Niets anders dan rechtvaardigheid. In een wereld van onbeteugelde drift, waarin een kaakslag wordt beantwoord met doodslag, - als je gepakt wordt pak je terug, pakt iemand je oog, pak jij twee ogen, slaat zij je een tand uit, breek jij haar ribben – in die wereld, deze wereld dus, stelt het joodse levensonderricht, dat omwille van de rechtvaardigheid deze kettingreactie van geweld gestopt moet worden. Wat betekenen dus die woorden?  “Niet meer dan een oog, niet meer dan een tand”.
De joodse Schriftgeleerden, de rabbijnen, hebben nooit toegestaan, dat deze woorden letterlijk werden toegepast “tand om tand” betekende een straf die in geld werd uitgedrukt. De schade moet worden vergoed.(H.Oosterhuis, “Werkschrift” mei 1992)
Vergeven is moeilijk. Er is geen mens die niet moet leven met wonden en littekens, aangedaan door anderen. En hoe kom je over die pijn heen? Er zijn verschillende wegen waarop mensen proberen klaar te komen met wat ze is aangedaan.
Er is de weg van vergelding. Zo niet metterdaad dan wel in woord en gedachte.Tegenover schuld wraak, tegenover onrecht nieuw onrecht, tegenover haat wederhaat. Wie deze weg kiest raakt in een duivelskring. Hij bevrijdt de ander niet van schuld, maar is zelf ook niet vrij. Hij is en blijft de gevangene van z’n verongelijktheid, zijn woede of haat.
Er is ook de weg van vergeten: zand erover, gebeurd is gebeurd. Er boven staan. Ach laat maar zitten… Dat lijkt heel royaal, maar de vraag is of het echt mogelijk is, of het geen zelfbedrog is. Een mens kan hoogstens dingen vergeten die hem in wezen niet geraakt hebben. De rest wordt verdrongen, weggeduwd. Maar het blijft zitten en komt onverhoeds toch weer naar boven. De brand is naar binnen geslagen en smeult daar verder. Bovendien er gebeurt niets tussen jou en die ander. Je neemt hem in feite niet serieus. Deze beide wegen zijn onvruchtbaar. Alles blijft bij het oude.
De derde, vruchtbare weg is de weg van vergeving en verzoening. Daarbij hoort: je eerlijk bewust zijn, dat je pijn lijdt, en ook: eerlijk uitspreken dat het fout was. De kloof overbruggen en zeggen: we beginnen opnieuw. In de context van Lucas 17 is daarvoor geloof  nodig. Geloof en vertrouwen in elkaar, dat nieuw begin, dat verandering mogelijk is. (ds. W.R. van der Zee, in ‘Gebed met open ogen’)
Nelson Mandela zat 27 jaar gevangen. Toch was hij in staat om het regime dat hem gevangen had gezet, te vergeven. Sinds zijn vrijlating heeft hij de wereld een voorbeeld gegeven van wat vergeving kan zijn. Het vraagt bijna nog meer moed, volharding en menselijkheid om iemand die jou zo iets onvergefelijks heeft aangedaan, te vergeven, dan in opstand te komen tegen een regime.(Marijke Kuyper/Karol van Bastelaar in 'Zinvol ouder worden')

In zijn boek "Raven" schrijft ds. Klaas v.d. Kamp het volgende:
"Daar waar mensen zich dienstbaar opstellen, ontstaat kerk in spirituele zin: een gemeenschap waar bezieling komt en God impliciet aanwezig is. (...) Ds.Oepke Noordmans (1871-1956) legt uit, dat schuldvergeving een wondere, verborgen eenheid aanreikt, want God vergeeft schuld op het moment dat wij zelf onze schuldenaren vergeven. Als wij anderen niet vergeven kan God ons niet vergeven. Als wij anderen de maatschappelijke of kerkelijke maat nemen, diskwalificeren we onszelf als kerk. Maar als wij anderen vergeven, ontvangen we vergeving, en de ander zal ook weer geneigd zijn vergevingsgezind in het leven te staan. 'Nooit komt de Geest op één plaats, in één hart alleen', concludeert Noordmans. 'Altijd staat Hij als een gevorkte bliksem en slaat tegelijk in meer dan één hart in.'  Waar mensen vergeven ontstaat de kerk, concludeert hij. Inclusiviteit staat voorop bij het kerkbegrip."

Leid ons niet in verzoeking – de 6e bede van het Onze Vader

In de bijbelse taal wordt hetzelfde woord gebruikt voor ‘verzoeking’ als voor ‘beproeving’. Kennelijk kan dezelfde zaak een beproeving, maar ook een verzoeking worden. God verzoekt niet, dat doet de duivel of onze eigen begeerte (Jacobus 1:12-18). God beproeft wel en omdat dit gebed tot God is gericht klinkt het beproefd worden in het geloof er in mee. Zonder twijfel is ‘de verzoeking in de woestijn’ het bijbelse beeld dat achter dit gebed opduikt (Mattheus 4:1-11). Na de doop in de Jordaan wordt verteld: ’Hierna werd Jezus door de Geest in de woestijn geleid om verzocht te worden door de duivel’. De woestijn is in deze bede van het Onze Vader aan de orde, maar ook de worsteling van de aartsvaders met het duistere van God en ook de stem van de Verzoeker in het paradijs. Jobs geschiedenis klinkt mee, maar ook de strijd van Jezus in Gethsemané. (J.Happee)

Maar verlos ons van de boze – de 7e bede van het Onze Vader

Bestaat er zoiets als een duivel? Het vreemde is dat we in het Oude Testament weinig of niets van hem horen en in het Nieuwe Testament minder vaak dan we zouden denken. De duivel, letterlijk: diabolos, uiteenwerper, scheidingmaker, dat wat vervreemding schept tussen God en mensen en tussen mensen onderling. Dat onoverzichtelijke warnet van kwaad waarin wij leven. En als we dan zeggen: verlos ons van de boze, dan bedoelen we: laat dat boze ons niet zo overheersen, dat we niet meer zien dat er een streep van licht is. Het goede doe je niet vanzelf, lijkt het. Daar moet je je ogen voor open hebben, daar moet je voor vechten, ook tegen jezelf. Daar moet je bij roepen, zoals we in deze bede doen: o God, maak ons sterk, wees zelf onze sterkte.
(ds. W.R.v.d. Zee in “Gebed met open ogen”).

Want van U is het koninkrijk, de kracht en de heerlijkheid tot in eeuwigheid.

Eeuwigheidszondag

Onze Vader verborgen, uw Naam worde zichtbaar in ons,
uw koninkrijk kome op aarde, uw wil geschiede -
een wereld, met bomen tot in de hemel,
waar water schoonheid, en brood gerechtigheid is en genade.

Waar vrede niet hoeft bevochten, waar troost en vergeving is,
en mensen spreken als mensen, waar kinderen helder en jong zijn,
dieren niet worden gepijnigd, nooit één mens meer gemarteld -
niet één mens meer geknecht.
Doof de hel in ons hoofd, leg uw woord op ons hart,
breek het ijzer met handen, breek de macht van het kwaad.
Van U is de toekomst. Kome wat komt.
(H.Oosterhuis, Aandachtig Liedboek 250)

Andrea Bocelli - The Lord's Prayer.

Zingen is tweemaal bidden... Kerkvader Augustinus

Johanneskirche in Saalfeld, Thüringen Oost-Duitsland (Foto:Z.v.d.Wilt)